فنول (Phenol) یا همان اسید کربولیک، یکی از مواد شیمیایی پرکاربرد در صنایع مختلف است که به دلیل ویژگیهای منحصربهفرد خود، نقش مهمی در تولید مواد اولیه بسیاری از محصولات صنعتی دارد. این ترکیب آلی، مایعی بیرنگ با بوی خاص و نافذ است که در دمای پایین به حالت جامد درمیآید. فنول از نظر ساختار شیمیایی شامل یک حلقه آروماتیک بنزن و یک گروه هیدروکسیل (–OH) است که باعث خاصیت اسیدی ضعیف آن میشو
در بازار ایران، فنول صنعتی معمولاً با خلوص بالا (حدود ۹۹.۸٪) به فروش میرسد و در بشکههای ۱۷۵ کیلویی عرضه میگردد. کشورهایی مانند چین و کره جنوبی از تولیدکنندگان اصلی این ماده هستند و کیفیت فنول وارداتی از این کشورها در صنایع مختلف تأیید شده است.
مشخصات فیزیکی و شیمیایی فنول
فرمول شیمیایی: C₆H₆O
وزن مولکولی: 94.11 g/mol
چگالی: 1.07 g/cm³
نقطه ذوب: حدود 40 تا 42 درجه سانتیگراد
نقطه جوش: 181 تا 182 درجه سانتیگراد
حلالیت در آب: ۸.۳ گرم در ۱۰۰ میلیلیتر آب در دمای ۲۰ درجه سانتیگراد
شکل ظاهری: جامد سفید یا مایع بیرنگ با بوی مشخص
فنول در تماس با هوا ممکن است کمی رنگ آن تغییر کند و به مرور زمان به رنگ صورتی یا قهوهای متمایل شود.
فنول چیست و چه کاربردی دارد؟
فنول یکی از ترکیبات پایه در صنایع شیمیایی است که به عنوان ماده اولیه تولید بسیاری از مواد پرمصرف استفاده میشود. این ماده در گذشته از قطران زغالسنگ استخراج میشد، اما امروزه بیشتر از مشتقات نفت خام و در فرآیندهای پتروشیمی تولید میگردد.
برخی از مهمترین کاربردهای فنول صنعتی عبارتاند از:
تولید پلاستیک و رزینها: فنول در ترکیب با فرمالدهید، برای ساخت رزینهای فنولیک و اپوکسی استفاده میشود که در صنایع برق، الکترونیک، خودروسازی و چسبسازی کاربرد دارند.
ساخت پلیکربنات و نایلون: یکی از فرآوردههای مهم حاصل از فنول، بیسفنول A است که در تولید پلیکربناتها و الیاف مصنوعی مانند نایلون نقش کلیدی دارد.
صنایع شوینده و پاککننده: ترکیبات فنولی در تولید مواد شوینده قوی، صابونهای صنعتی و ضدعفونیکنندهها استفاده میشوند.
داروسازی: در صنایع دارویی از مشتقات فنول برای تولید داروهای ضدعفونیکننده، مسکنهای موضعی و ترکیبات ضدقارچ استفاده میشود.
کاربردهای آزمایشگاهی: در آزمایشگاههای تحقیقاتی، فنول برای استخراج DNA و RNA از نمونههای بیولوژیکی و در فرآیندهای جداسازی استفاده میشود.
روشهای تولید فنول
امروزه فنول عمدتاً از طریق فرآیندهای شیمیایی زیر تولید میشود:
فرآیند کومن (Cumene Process):
رایجترین روش صنعتی برای تولید فنول، فرآیند کومن است. در این روش، بنزن و پروپیلن در حضور کاتالیست واکنش داده و کومن (ایزوپروپیل بنزن) تولید میکنند. سپس کومن اکسید شده و به کومن هیدروپراکسید تبدیل میشود. در مرحله بعد با تجزیه این ماده در حضور اسید، فنول و استون بهعنوان محصولات اصلی تولید میگردند.تجزیه نمکهای دیازونیوم
در مقیاس آزمایشگاهی، فنول از هیدرولیز نمکهای دیازونیوم حاصل از آمینهای آروماتیک تولید میشود.پیرولیز نمک بنزن سولفونیک:
در فرآیند داو (Dow Process)، کلروبنزن با هیدروکسید سدیم در دمای بالا واکنش داده و فنول تولید میشود.
نکات ایمنی در کار با فنول
فنول مادهای سمی و خورنده است و باید با احتیاط کامل مورد استفاده قرار گیرد. تماس مستقیم با پوست میتواند باعث سوختگی شیمیایی و جذب از طریق پوست شود. همچنین بخارات فنول ممکن است برای سیستم تنفسی و چشمها تحریککننده باشد.
برای استفاده ایمن از فنول، رعایت نکات زیر ضروری است:
استفاده از دستکش مقاوم در برابر مواد شیمیایی (مانند نیتریل یا ویتون)
پوشیدن عینک ایمنی و روپوش آزمایشگاهی
نگهداری فنول در محیط خنک، خشک و دور از تابش مستقیم نور خورشید
تهویه مناسب محیط کار برای جلوگیری از تجمع بخارات
در صورت تماس با پوست، باید محل تماس بلافاصله با آب فراوان شسته شود و در صورت بروز علائم مسمومیت، فوراً اقدامات درمانی انجام گیرد.
عوارض و خطرات احتمالی فنول
فنول در صورت بلع یا تماس زیاد، میتواند موجب مسمومیت شدید شود. این ماده بر سیستم عصبی مرکزی، کلیهها و کبد تأثیر منفی دارد و تماس طولانیمدت با بخارات آن ممکن است باعث تحریک مجاری تنفسی شود. استفاده از تجهیزات ایمنی و رعایت دستورالعملهای ایمنی صنعتی در هنگام کار با این ماده، الزامی است.
راهنمای خرید و استعلام قیمت فنول
قیمت فنول صنعتی با توجه به نرخ ارز، کشور تولیدکننده، خلوص محصول، حجم سفارش و شرایط بازار جهانی متفاوت است. معمولاً فنول وارداتی از کره و چین با خلوص بالا در بازار ایران عرضه میشود.
برای خرید فنول صنعتی باید به عواملی مانند موارد زیر توجه کرد:
خلوص محصول: فنولهای با خلوص ۹۹٪ و بالاتر مناسب مصارف حساس صنعتی هستند.
بستهبندی مناسب: اغلب در بشکههای فلزی ۱۷۵ کیلوگرمی عرضه میشود.
گواهی آنالیز (COA): پیش از خرید، حتماً آنالیز محصول را بررسی کنید تا از کیفیت و خلوص آن مطمئن شوید.
اعتبار تأمینکننده: خرید از واردکنندگان معتبر، تضمینکننده کیفیت و اصالت کالا است.
برای اطلاع از قیمت روز فنول و دریافت مشاوره تخصصی، میتوانید با کارشناسان فروش مواد شیمیایی تماس بگیرید تا ضمن استعلام قیمت، راهنمایی لازم درباره انتخاب گرید مناسب بر اساس نوع کاربرد خود را دریافت کنید.
جمعبندی
فنول، یکی از مواد پایه و کلیدی در صنایع شیمیایی، داروسازی، شوینده و رزینسازی است که به دلیل خواص ویژهاش، جایگاه مهمی در بازار جهانی دارد. استفاده صحیح و ایمن از این ماده، نه تنها به افزایش بهرهوری تولید کمک میکند، بلکه از خطرات احتمالی برای انسان و محیطزیست نیز جلوگیری خواهد کرد.
برای خرید مطمئن فنول صنعتی با خلوص بالا و اطلاع از قیمت فنول بهروز، پیشنهاد میشود تنها از تأمینکنندگان معتبر و باسابقه در حوزه مواد شیمیایی صنعتی خرید کنید.
